Soạn bài Cảnh Khuya của Hồ Chí Minh

Bác Hồ không chỉ biết đến là một vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam mà người còn là một thi sĩ. Minh chứng là Người có rất nhiều sáng tác thơ rất hay và bài thơ “Cảnh khuya” chính là một bài thơ như vậy. Giải Văn cũng sẽ giúp các em có thể nhận ra được vẻ đẹp của bài thơ “Cảnh khuya” trong bài soạn ngày hôm nay.

Soạn bài Cảnh Khuya của Hồ Chí Minh

Bài làm

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (Sách giáo khoa trang 142 Ngữ Văn 7 Tập 1): Hai bài Cảnh khuya và Nguyên tiêu được làm theo thể thơ nào? Vận dụng những hiểu biết về thể thơ này qua những bài thơ Đường mà em đã học, hãy chi ra đặc điểm về số tiếng trong mỗi câu thơ, số câu của một bài, cách gieo vần, ngắt nhịp của hai bài thơ nói trên.

Chính ở phần bài phiên âm được làm theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt: Bao gồm 4 câu, mỗi câu 7 tiếng và cách gieo vần chân ở câu 1-2-4. Soi xét vào trong bài “Cảnh khuya” đã được Hồ Chí Minh ngắt nhịp 3/4 (câu 1), 4/3 (câu 2 và 3), 2/5 (câu 4). Trong bài “Rằm tháng giêng” cũng đã ngắt nhịp 4/3 toàn bài.

Câu 2 (Sách giáo khoa trang 142 Ngữ Văn 7 Tập 1): Phân tích hai câu đầu của bài thơ Cảnh khuya.

Trong hai câu thơ đầu bài “Cảnh khuya” thì Bác cũng đã miêu tả cảnh trăng sáng về khuya với cách so sánh thể hiện được một sự tinh tế tạo sự trẻ trung, gần gũi. Thêm đó cũng chính là hình ảnh đẹp và lãng mạn “trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”. Đây được xem là một không gian lung linh, huyền ảo, sống động ánh trăng.

Câu 3 (Sách giáo trang 142 Ngữ Văn 7 Tập 1): Hai câu thơ cuối của bài Cảnh khuya đã biểu hiện những tâm trạng gì của tác giả? Trong hai câu thơ ấy có từ nào được lặp lại và điều đó có tác dụng như thế nào đối với việc thề hiện tâm trạng của nhà thơ?

– Ở hai câu cuối của bài thơ “Cảnh khuya” cũng chính là sự biểu hiện sự say mê vẻ đẹp thiên nhiên của tác giả Hồ Chí Minh. Bác Hồ cũng chưa ngủ không chỉ vì thiên nhiên tươi đẹp mà chính còn vì tấm lòng lo dân lo nước.

– Chúng ta nhận thấy được chính trong hai câu ấy có từ “chưa ngủ” mà lại được lặp lại, đó trước hết cũng chính là những nỗi băn khoăn về vận nước, đó là tấm lòng thiết tha vì dân vì nước của Bác.

Câu 4 (Sách giáo khoa trang 142 Ngữ Văn 7 Tập 1): Hãy nhận xét về hình ảnh không gian và cách miêu tả không gian trong bài Rằm tháng giêng. Câu thơ thứ hai có gì đặc biệt về từ ngừ và đã gợi ra vẻ đẹp của không gian đêm rằm tháng giêng như thế nào?

Bài thơ “Rằm tháng giêng” dường như cũng đã miêu tả một không gian rộng lớn với bầu trời, mặt nước, thêm vào đó được xem chính là dòng sông như nối liền, trải rộng cũng đã được miêu tả khái quát từ gần tới xa, miêu tả từ thấp lên cao.

– Tiếp đến chính với câu thơ thứ hai lặp lại ba lần chữ “xuân” dường như cũng đã thể hiện sự tràn đầy sắc xuân, sức xuân hay đó chính là một sức sống ùn ùn trỗi dậy và chính mùa xuân chuyển động lớn dần, lớn dần lên rất nhiều.

Câu 5 (Sách giáo khoa trang 142 Ngữ Văn 7 Tập 1): Trong bài Nguyên tiêu (phiên âm) gợi cho em nhớ tới tứ thơ, câu thơ và hình ảnh nào trong thơ cổ Trung Quốc có trong SGK Ngữ văn 7 tập 1?

Bài thơ “Nguyên tiêu” cũng đã gợi nhớ đến bài thơ Phong kiều dạ bạc của Trương Kế ở trong thơ cổ Trung Quốc.

Dạ bán chung thanh đáo khách thuyền (trong Phong kiều dạ bạc) so với câu thơ Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền (trong bài thơ Nguyên tiêu). Tất cả cũng đã đều nói về lúc đêm khuya, về thuyền, về sông nước.

Câu 6 (Sách giáo khoa trang 142 Ngữ Văn 7 Tập 1): Cảnh khuya và Rằm tháng giêng được viết trong những năm đầu rất khó khăn của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Hai bài thơ đó đã biẻu hiện tâm hồn và phong thái của Bác Hồ như thế nào trong hoàn cảnh ấy?

Thông qua hai bài thơ biểu hiện tâm hồn thơ mộng, yêu thiên nhiên, say đắm, hòa mình vào ánh trăng núi rừng. Bài thơ cũng đã thể hiện được một phong thái ung dung, tinh thần lạc quan của Bác.

Câu 7* (Sách giáo khoa trang 142 Ngữ Văn 7 Tập 1): Hai bài thơ đều miêu tả cảnh trăng ở chiến khu Việt Bắc. Em hãy nhận xét cảnh trăng ở mồi bài có nét đẹp riêng như thế nào?

– Hình ảnh trăng trong Cảnh khuya: Đó chính là cảnh trăng ngàn gió núi, cảnh lung linh huyền ảo quấn quýt hòa quyện với nhau.

– Hình ảnh trăng trong Rằm tháng giêng: Được đánh giá chính là trăng xuân, cảnh trăng trên sông, hình ảnh con thuyền nhỏ, không gian bát ngát tràn sức xuân.

Soạn bài Cảnh Khuya của Hồ Chí Minh

Luyện tập

Câu 2 (Sách giáo khoa trang 143 Ngữ Văn 7 Tập 1): Bài tập. Tìm đọc và chép lại một số bài thơ, câu thơ của Bác Hồ viết về trăng hoặc cảnh thiên nhiên.

Chúng ta nhận thấy được một số bài thơ, câu thơ của Bác Hồ viết về trăng hoặc thiên nhiên:

– Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe của ngắm nhà thơ

(Ngắm trăng – Nhật kí trong tù)

– Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không

(Chiều tối – Nhật kí trong tù)

Hi vọng với bài soạn văn Ngắm trăng cũng như bài thơ Nguyên Tiêu mà Giải Văn đã mang lại cho các em học sinh sẽ là một bài học hay và độc đáo. Bài soạn cũng sẽ giúp cho học sinh nắm được ý chính, dễ nắm bắt kiến thức bài học một cách tốt nhất.

Chúc các em học tốt!

Minh Nguyệt

Các em có thể tham khảo một số bài soạn liên quan đến chương trình Ngữ văn 7 dưới đây:

Soạn bài Tục ngữ về con người và xã hội

Soạn bài Cảnh Khuya

Soạn bài Tinh thần yêu nước của nhân dân ta

Soạn bài Những câu hát than thân

Soạn bài Những câu hát về tình yêu quê hương đất nước con người