Phân tích bài thơ Thu điếu và Thu vịnh của Nguyễn Khuyến

Phân tích bài thơ Thu điếu và Thu vịnh của Nguyễn Khuyến

Hướng dẫn

Viết về mùa thu ở nông thôn nước ta, có lẽ Nguyễn Khuyến là nhà thơ có nhiều nét đặc sắc hơn cả.

Chỉ qua hai bài ‘Thu điếu’ và ‘Thu vịnh’ ta cũng có thể khẳng định được điều đó.

Trước hết mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyên là một mùa thu đẹp, yên tĩnh, đầy thơ mộng.

Một vòm trời cao, một màu xanh thăm thẳm đến không cùng: ‘Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao’.

Một làn mây lơ lửng càng làm tăng thêm cái vẻ cao sâu của đất trời: ‘Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt’.

Từ cái màu xanh ngắt của trời thu đến cái màu xanh ‘biếc’ của nước ao thu, rồi màu xanh của sóng, của bèo, của những bờ tre… tất cả đều xanh một màu xanh bát ngát. Xuân Diệu gọi đó là ‘cái điệu xanh’ của thơ thu Nguyễn Khuyến.

Trong cái không gian cao rộng ấy, mọi vật trở nên nhỏ bé, mọi cử động trở nên nhẹ nhàng như để giữ cho được cái yên tĩnh của mùa thu. Ta như nghe được tiếng của những làn gió nhẹ, nhẹ đến mức chỉ đủ làm cho sóng ‘gợn’ một ‘tí’ thôi, đủ làm cho một chiếc ‘lá vàng’ rơi ‘khẽ’:

‘Sóng biếc theo làn hợi gợn tí,

Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo’.

Yên tĩnh đến mức một tiếng đớp mồi của chú cá nhỏ dưới chân bèo ta cũng nghe rõ.

Đêm thu, có thêm ánh trăng, có thêm tiếng ngỗng trời, cảnh vật yên tĩnh bỗng nhiên trở nén vắng vẻ.

Mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến phảng phất một nỗi buồn man mác.

Ta thấy mọi cảnh vật đều như ngưng đọng, đều như đơn chiếc; một chiếc thuyền câu ‘bé tẻo teo’, một chiếc lá vàng rơi, một ngõ trúc ‘vắng teo’, một cần trúc ‘lơ phơ’, một song thưa để mặc, rồi mấy chùm hoa năm ngoái, lại một tiếng ngỗng trên không…

Mùa thu đượm buồn hay chính tâm tư Nguyên Khuyên đượm buồn! Điều đó càng làm cho ta thêm quý trọng Nguyễn Khuyến khi ta biết rằng: ông đã cáo quan trở về sống nơi thôn dã để giữ lấy phẩm chất thanh cao của mình, khi mà cái xã hội ‘lai Tây, lai Tàu’ đang diễn ra trước mắt ông bao điều nhục nhã.

Nghệ thuật tả cảnh của ông thật điêu luyện. Vừa vẽ bằng mắt, bằng tai, vừa vẽ bằng tâm tưởng. Những màu sắc, đường nét, âm thanh đều hài hòa cân xứng và thanh nhã. Chọn lọc từ ngữ tài tình và sử dụng đúng chỗ, đến mức mà Xuân Diệu đã phải thốt lên: ‘Một nghệ sĩ cao tay’.

Nguyễn Khuyến tả cảnh để ngụ tình. Một ông ngư ngồi câu cá đến mỏi gối vẫn chưa thấy cá cắn câu, một nhà thơ nhìn trăng, nhìn hoa toan cất bút thì bỗng thấy thẹn thùng… Phải chăng chính đó là nỗi buồn man mác, là tâm sự u hoài của một nhà thơ có nhân cách đáng quý./.

Theo Baivanhay.com