Phân tích cảm nhận 14 câu thơ đầu bài thơ Tây Tiến

Phân tích cảm nhận 14 câu thơ đầu bài thơ Tây Tiến

Bài làm

Thơ ca là tiếng nói của tình cảm cảm xúc, là tiếng nói của một người đến triệu người. Đến với thế giới của thơ ca ta được đắm chìm trong muôn vàn những cảm xúc khác nhau được viết lên bằng chính trái tim và tiếng lòng của người nghệ sĩ. Bài thơ “ Tây Tiến” của Quang Dũng cũng đã thực sự trở thành tiếng nói tri âm của người nghệ sĩ với độc giả đồng thời khơi gợi nhiều cảm xúc nơi người đọc. Đọc 14 câu thơ đầu trong bài thơ ta cảm nhận được nỗi nhớ của người lính Tây Tiến hướng về những kỉ niệm với thiên nhiên và con người trên chặng đường hành quân gian nan, vất vả đồng thời khắc họa vẻ đẹp hào hoa, hào hùng của chiến sĩ Tây Tiến.
Tây Tiến là một trong những bài thơ hay tiêu biểu của Quang Dũng. Nhắc đến nhà thơ, không ai không thể nhớ đến Tây Tiến. Bởi lẽ nó đã gắn bó một thời sâu sắc với nhà thơ. Sinh ra ở vùng “ xứ Đoài mây trắng”, niềm thơ ấy đã tạo nên một Quang Dũng hồn hậu, phóng khoáng nhưng cũng rất mực hào hoa lãng mạn. Bài thơ được ra đời khi tác giả đang ở Phù Lưu Chanh , nhớ đơn vị cũ Quang Dũng làm thơ” Nhớ Tây Tiến” sau đó được in lại trong tập “ Mây đầu ô”, tác giả đổi nhan đề thành “ Tây Tiến”
Mỗi khi có gì chất chứa trong lòng, không chịu được thì lại rất cần đến làm thơ. Hai câu thơ đầu, nỗi nhớ hiện lên ngập tràn nhớ nhung:

“ Sông Mã xa rồi, Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”

Sông Mã là dòng sông chảy dọc theo địa bàn biên giới. Đây là dòng sông nhiều ghềnh thác, đổ dốc dữ dội, một mình băng giữa núi rừng hùng vĩ, hai bên bờ sông còn rải rác mồ chiến sĩ Tây Tiến. Vì thế sông Mã vừa là cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, vừa là hình ảnh của vùng đất miền Tây, sông Mã còn là dòng sông gắn với những chặc đường hành quân của trung đoàn từng chứng kiến những chia sẻ buồn vui, những mất mát hi sinh, là địa chỉ tìm về của những nỗi nhớ, nơi cất giữ phần tâm hồn của nhà văn. Nhịp 4/3 với dấu ngắt giữa dòng tạo cảm giác như một phút ngừng lặng để nhận ra sự trống trải mênh mông trong thực tại bởi “ sông Mã xa rồi” để sau đó hiện tại mờ đi, nỗi nhớ ùa vào trong tiếng gọi tha thiết hướng về quá khứ “ Tây Tiến ơi”. Tiếng gọi ấy không dừng lại trong câu một mà như được nối dài trong vần ơi của từ láy “ chơi vơi” ở câu hai. Nỗi nhớ vốn là một khái niệm trừu tượng, khó nắm bắt, tụa là sương, là khói. Vậy mà ba chữ “ nhớ chơi vơi” Quang Dũng đã đặc tả một cách ấn tượng sắc thái của nỗi nhớ, xóa đi lớp bụi thời gian, gọi về vùng trời kỉ niệm “ Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi”. Chơi vơi có lẽ là cảm giác của chính chủ thể khi phải rời xa nơi mình gắn bó yêu thương, nỗi nhớ lơ lửng, ăm ắp, khôn nguôi,…
Nét đặc sắc đầu tiên của thiên nhiên miền Tây trong kí ức của Quang Dũng chính là màn sương rừng mờ ảo, là màn sương của kỉ niệm, của nỗi nhớ:

• “ Sài Khao sương lấp đòan quân mỏi
• Mường Lát hoa về trong đêm hơi”

Bút pháp hiện thực trong câu thơ trên miêu tả chân thực sư khắc nghiệt của thiên nhiên miền Tây qua hình ảnh đoàn quân dãi dầu mệt mỏi, thấp thoáng ẩn hiện trong sương. Mỗi khi ngòi bút của Quang Dũng chạm vào địa hạt của hiện thực lại được nâng cánh bởi sự lãng mạn: đêm sương thành đêm hơi bồng bềnh, những ngọn đuốc soi đường di chuyển dọc đường hành quân được nhìn như những đóa hoa chập chờn, lung linh, huyền hoặc,.. Còn có thể hiểu hoa về trong đêm hơi là hương hoa rừng lan tỏa, phảng phất theo bước chân người chiến sĩ. Những thanh bằng nhẹ bỗng trong câu thơ không chỉ làm đậm thêm sắc hư ảo của màn sương rừng, sự huyền hoặc của hương hoa mà còn tái hiện trạng thái mơ mông, bay bổng trong tâm hồn chiến sĩ. Sự khắc nghiệt của thiên nhiên đã được cảm nhận một cách thật thi vị bởi những tâm hồn lãng mạn, hào hoa.
Bằng nét vẽ thật ấn tượng tác giả đã tô đậm vẻ đẹp hùng vĩ, hoang sơ của núi rừng miền Tây:

• “ Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
• Heo hút cồn mây súng ngửi trời”

Câu thơ đầu có 7 chữ nhưng có đến 5 chữ là thanh trắc gợi tả thành công chặng đường hành quân lắm khó khăn gian khổ với những đèo dốc quanh co, khúc khuỷu, lên cao mãi. Qua con mắt của kẻ vượt núi, độ cao và chiều sâu của con dốc chẳng những được hữu hình hóa qua những từ láy tượng hình: “ khúc khuỷu”, “ thăm thẳm” mà còn được đo bằng hơi thở dồn dập nặng nhọc củ họ. Thử thách nối tiếp thử thách, chặng đường hành quân lại được nối dài bởi độ cao thăm thẳm của đỉnh núi ngập vào những cồn mây. Chẳng phải là áng phiêu du, chòm phiêu lãng mà là “ cồn” gợi không gian mờ mịt hoang vu nơi biển ải “ Mặt đất mây đùn cửa ải xa” ( Đỗ Phủ). Để tô đậm cảm giác hoang vu đó, Quang Dũng đã sử dụng phép nhân hoá “ súng ngửi trời”. Hình ảnh rất thực, lại vừa là cách nói rất tự nhiên đậm chất lính. Người lính như đi trong mây, mũi súng đeo ở trên vai như chạm đến đỉnh trời. Độ cao độ xa được đẩy đến tận cùng. Người đọc cũng như đang dõi theo bước chân hành quân của người lính Tây Tiến, hết lên cao rồi lại xuống thấp mỗi lúc một hiểm trở.
Dốc núi miền Tây tiếp tục được miêu tả trong một nét vẽ sắc sảo và gân guốc:
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Điệp ngữ “ ngàn thước” là một ước lệ nghệ thuật có tính định lượng khắc hoạ vẻ đẹp hung vĩ, chênh vênh kì thú của núi rừng miền Tây. Yếu tố tương đồng của điệp ngữ “ ngàn thước” và tính chất tương phản của các động từ lên- xuống trong hai vế câu tạo cảm giác về một nét gập đột ngột, dữ dội cho câu thơ, cũng là cách để nhà thơ gợi tả thật tài hoa độ cao của dốc, độ sâu của vực, bên này đường lên núi dựng đứng vút cao, bên kia, vực đổ xuống hun hút hiểm trở. Thông qua bức tranh thiên nhiên đặt trong sự trải nghiệm của chiến sĩ Tây Tiến trên đường hành quân, có thể thấy vẻ đẹp tâm hồn những người lính Tây Tiến: họ lạc quan, mạnh mẽ coi thường mọi gian truân vất vả, những thử thách của thiên nhiên chỉ càng làm rõ hơn ý chí, sức mạnh, tâm hồn trẻ trung và tư chất nghệ sĩ của họ.
Sự tài hoa tiếp tục được nâng lên bởi đôi cánh của cảm hứng lãng mạn;

• Nhà ai pha luông mưa xa khơi

Những thanh bằng trải ra miên man diễn tả phút dừng lại nghỉ ngơi hiếm hoi của người lính. Hướng tầm mắt ra xa, nơi có những bản làng hiền hoà, những nếp nhà thấp thoáng ẩn hiện trong màn mưa giăng khắp thung lũng. Chữ “ khơi” đứng ở cuối câu khiến cho không gian càng trở nên xa thẳm, mịt mù, mờ ảo trong sương khói.
Sự vất vả gian truân cũng đẹp như vẻ đẹp trong tâm hồn người lính tây Tiến ít nhiều thể hiện trong những câu thơ miêu tả cảnh thiên nhiên và hành trình qua miền Tây , ngoài ra còn có những câu thơ trực tiếp miêu tả hình ảnh người lính cũng như những kỉ niệm của họ trong chặng đường hành quân:

• Anh bạn dãi dầu không bước nữa
• Gục lên súng mũ bỏ quên đời

Từ láy “ dãi dầu” đã thể hiện tất cả những vất vả , nhọc nhằn của các anh khi vượt qua những núi cao, vực sâu, thác ghềnh dữ dội , qua những nắng mưa sương gió. Hai câu thơ tựa như một bức kí hoạ đầy ấn tượng về người lính Tây Tiến. Có thể hiểu đây là hình ảnh người lính phong trần buông mình vào giấc ngủ hiếm hoi trong phút dừng chân, một giấc ngủ mệt nhọc nhưng vô tư, trẻ trung, cũng có thể hiểu đây là câu thơ miêu tả một thực tế đau xót trên chiến trường khi người lính kiệt sức, gục ngã không thể bước tiếp cùng đồng đội. Tuy nhiên cũng có thể thấy người lính gục xuống khi đi giữa hàng quân, nhưng “ súng, mũ” vẫn bên mình như vậy là dù không vượt qua được khó khăn nhưng anh cũng không thoát lui, chùn bước, không đầu hàng khó khăn, không rời bỏ đội ngũ. Với cách diễn đạt “ không bước nữa”, “ bỏ quên đời” , Quang Dũng đã làm hiện lên sự kiêu bạc, ngang tàng của những chiến binh dãi dầu mưa nắng. Hiện thực khắc nghiệt của chiến tranh đã được Quang Dũng biểu hiện bằng cách nói thật lãng mạn, qua đó nhà thơ làm hiện lên không phải khó khăn mà là tinh thần dũng cảm vượt lên khó khăn , đó chính là vẻ đẹp hào hùng của những người chiến sĩ kiên cường sẵn sang đương đầu với thử thách gian truân.
Vẻ hoang sơ, oai nghiêm hung vĩ của núi rừng Tây Bắc dường như luôn trở đi trở lại trong những câu thơ của Quang Dũng như một niềm ám ảnh:

• Chiều chiều oai linh thác gầm thét
• Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người

Những trạng từ chỉ thời gian: chiều chiều, đêm đêm cho thấy mối nguy hiểm chưa bao giờ thôi rình rập bước chân người lính. Phép nhân hoá khiến cho thiên nhiên hiên lên vừa sinh động, vừa có một diện mạo riêng. Cái dữ dội bí hiểm đã được đẩy lên đến cực độ qua âm thanh gầm thét của tiếng thác và những bước chân của chúa sơn lâm nơi núi rừng chưa bao giờ tỏ ra kém cạnh trước một đối thủ xứng tầm.
Con đường hành quân của những chiến sĩ đầy ắp những kỉ niệm ngọt ngào, thăm thẳm ân tình. Miền Tây không chỉ có núi cao, rừng sâu mà còn có những bản làng nên thơ với khói lam chiều ấm áp quyện bên sườn núi, có hương thơm quyến rũ của xôi nếp hương, nhất là những sơn nữ tình tứ và xinh đẹp:

• Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
• Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

Mở đầu bằng cụm từ cảm thán “ nhớ ôi” câu thơ bộc lộ cảm xúc nhớ nhung dâng tràn mãnh liệt về miền Tây, về bản làng Mai Châu. Sau những chặng đường hành quân giữa mưa rừng buốt lạnh, giữa núi cao vực sâu, giữa những tiếng chân thú rình rập đầy đe doạ phút dừng chân bên một bản làng miền Tây với bát cơm mới thơm ngào ngạt cùng làn khói bếp ấm áp, mỏng manh vương vấn đã đem đến cho các anh cảm giác thanh bình thật hiếm hoi, quý gia trong chiến tranh. Giống như âm thanh “ Tiếng gà trưa” trên đường hành quân của anh chiến sĩ trong bài thơ của Xuân Quỳnh, hương thơm bát xôi nếp đầu mùa ở Mai Châu sẽ mãi là một kỉ niệm khó quên về tình quân dân ấm áp trong cuộc đời người lính chiến sĩ. Quang Dũng đã tạ ra một nét nghĩa táo bạo và thật đa tình trong tập hợp từ mới mẻ “ mùa em” khiến cho Mai Châu không chỉ là một địa danh gắn với kỉ niệm thơm thảo của xôi nếp đầu mùa, của tình quân dân sâu nặng, Mai Châu còn gợi nhớ tới hình ảnh cô gái miền tây duyên dáng. Có người lính nào quên được giây phút dừng chân ở Mai Châu, khi nồng ấm xung quanh các anh là dân làng, là các sơn nữ song sánh ánh mắt, rạng rỡ nụ cười, nồng nàn hương sắc,.. Những thanh bằng trong câu thơ đã gợi tả tinh tế cảm giác bồng bềnh, xao xuyến tới ngây ngất tâm hồn những chàng trai Hà thành hào hoa, lãng mạn.
Với 14 câu thơ đầu dưới ngòi bút lãng mạn trữ tình của Quang Dũng đã trở thành kiệt tác của mọi thời đại. Cảm hứng chủ đạo xuyên suốt những câu thơ là nỗi nhớ. Quang Dũng đã miêu tả nỗi nhớ đó bằng ngòi bút tài tình giàu chất nhạc, chất hoạ và đậm chất thơ. Bài thơ là một khúc nhạc của tâm hồn, của cuộc sống. Bởi thế Xuân Diệu thật chính xác khi cho rằng bài thơ “ Tây Tiến” như đang ngậm nhạc trong miệng. Bài thơ hay bởi có lẽ nó được viết lên từ ngòi bút hào hoa, lãng mạn và của một người lính Tây Tiến nên nó có cái rất riêng và rất đẹp. Mang chất lính nên Quang Dũng mới có thể viết được những vần thơ hay đến như thế.
Bài thơ như một bức tượng đài bất tử đã tạc vào nền văn học Việt Nam hình ảnh những người lính trí thức vô danh. Bài thơ xứng đáng được xem là kiệt tác của Quang Dũng khi viết về người lính trí thức tiểu tư sản hào hoa, phong nhã.