Phân tích quá trình tha hóa của Chí Phèo

Đề bài: Em hãy phân tích quá trình tha hóa của chí phèo

Bài làm

Đã có ý kiến nói rằng nếu như không viết tác phẩm “Chí Phèo”, Nam Cao dường như đã để lại cho Văn học Việt Nam một khoảng trống lớn. “Chí Phèo” được xem là tác phẩm đầu tay của nhà văn Nam Cao và ông như đã trình làng với bạn đọc. Có thể thấy rằng ngay từ khi xuất hiện nó đã trở thành một vấn đề, một kiệt tác của trào lưu văn học hiện thực. Đây chính là một trong những tác phẩm tiêu biểu viết về người nông dân, chính bởi đến đây người đọc mới hiểu thế nào là tận cùng nỗi khổ của người nông dân Việt Nam trong xã hội phong kiến. Nếu như ở những tác phẩm của các nhà văn hiện thực khác có thể kể ra như nhà văn Ngô Tất Tố, Nguyễn Công Hoan… và có thể thấy hình ảnh người nông dân chỉ hiện lên với những áp bức bất công, bị dồn đến bước đường cùng, nhưng họ vẫn còn giữ được con người mình, nhưng đến với Nam Cao thì dường như đã có những khám phá phát hiện mới mẻ, ông không chỉ phát hiện ra bi kịch bị bần cùng hóa mà còn khám phá phát hiện ra bi kịch khi đã bị lưu manh tha hóa bị cự tuyệt quyền làm người của người nông dân.

Mở đầu trang văn có thể nhận thấy nhà văn Nam Cao đã để cho Chí Phèo xuất hiện bằng một hình ảnh hết sức sống động độc đáo. Hình ảnh của nhân vật Chí Phèo khật khưỡng vừa đi vừa chửi và đó chính là tiếng chửi của Chí Phèo ngay lập tức cho người đọc hình dung về một sự việc bất bình thường. Và vì đâu và vì lẽ gì mà một con người phải cất lên những tiếng chửi như vậy? Tại sao những tiếng chửi đó lại không được đáp trả…? Điều này như dẫn chúng ta sẽ thấy tiếng chửi này không phải là bâng quơ, không đơn giản mà nó rất logic, rất có dụng ý. Và ban đầu hắn chửi trời đến chửi đời rồi hắn như đã chửi ngay tất cả làng Vũ Đại… nhưng đối tượng của những tiếng chửi này là mơ hồ không xác định cho đến khi hắn cất chửi không biết đứa nào đẻ ra thân hắn cho hắn khổ thế này… thì dường như có thể thấy đối tượng đã được xác định. Chí Phèo như chửi để nhận thức nguyên nhân dẫn đến bi kịch của bản thân. Nhưng ngay lập tức dường như hắn cũng đã hiểu rằng tiếng chửi của hắn là vô vọng, hắn cũng như thấy thấm thía nỗi khốn khổ của số phận, hắn đã phải cất tiếng chửi để thèm mong có ai đó chửi lại hắn, và cũng như để hắn có thể được giao tiếp với đời, với người. Chính vì vậy mà không người nào chịu chửi lại hắn, tức là tất cả mọi người đã dứt khoát đã như không coi hắn là người. Có thể thấy nếu như người ta chửi lại hắn nghĩa là còn thừa nhận hắn là người, còn bằng lòng giao tiếp đối thoại với hắn. Chí Phèo đã chửi cả làng Vũ Đại với hy vọng sẽ có ai đó chửi lại. Nhưng không, hắn như cũng chỉ nhận lại một sự im lặng đáng sợ, và Chí vẫn còn lại một mình Chí trong sa mạc cô đơn vậy, và hắn cứ chửi rồi lại một mình phải nghe, chỉ có ba con chó dữ với một thằng say rượu.

Bằng cách mở đầu truyện hết sức độc đáo thế này, tác giả Nam Cao dường như không chỉ giới thiệu mà còn bắt đầu hé mở cho người đọc thấy tình trạng bi đát của một số phận. Và đó chính là số phận người nông dân bị xã hội tàn phá về tâm hồn, hủy diệt cả nhân tính, do vậy mà đã bị phủ nhận giá trị, tư cách làm người. Nỗi thống khổ của Chí Phèo ban đầu dường như tất cả là con số không. Hắn không nhà, không cửa, không cha mẹ, không họ hàng thân thích và cũng không một tấc đất cắm dùi… Nhưng đó mới chỉ là mở đầu mà thôi dường như nỗi khổ đau đớn nhất của Chí Phèo là bị cả xã hội quay lưng lại, như đã bị cướp mất linh hồn người, bị loại ra khỏi xã hội loài người. Và cay đắng hơn là phải sống kiếp sống tối tăm của thú vật. Từ quá khứ cho đến hiện tại và chính từ bản chất đến hiện tượng Chí Phèo đã biến đổi để trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. Trong khi ta thấy quá khứ Chí Phèo là một con người hiền như cục đất và anh ta còn như đã có bản chất lương thiện, từ khi vào làm canh điền cho nhà Bá Kiến sau đó bị Bá Kiến đẩy vào tù, sau 7-8 năm ở tù ra, Chí Phèo lúc đó đã rơi vào vô thức và bị lưu manh tha hóa, tất cả mọi hành động của Chí Phèo đều phải thông qua rượu, dường như đã đều diễn ra trong vô thức như các hành động đâm thuê, chém mướn, cướp bóc và có cả hành động rạch mặt ăn vạ… Ta như có thể thấy những tội ác của Chí cứ đầy lên trong con mắt người dân làng Vũ Đại.

Tưởng như số phận cũng như cuộc đời của Chí Phèo sẽ mãi mãi trượt dài trên cái dốc lưu manh tha hóa và chắc chắn sẽ rơi vào vực sâu của kiếp sống tội lỗi. Nhưng dường như chính sự xuất hiện Thị Nở đã đưa Chí Phèo từ vực sâu của kiếp sống lưu manh tha hóa đến bến bờ của cõi đời lương thiện. Đây cũng có thể xem là một sự kiện trọng đại và là một biến cố mở ra một bước ngoặt của cuộc đời Chí Phèo, dường như đã đưa đẩy Chí Phèo trở lại với kiếp người. Ta có thể thấy sự xuất hiện của Thị Nở cùng bát cháo hành cũng như đã biểu hiện cho sự đồng cảm và tình người nhân hậu. Người đàn bà xấu như Thị Nở được miêu tả xấu đến ma chê quỷ hờn kia lại là người duy nhất ở làng Vũ Đại này đã như biết được sao có lúc nó hiền đến thế. Và như chính hơi ấm của bát cháo hành chính là hơi ấm của tình người nhân hậu cũng như đã làm cho con người lương thiện bấy lâu chìm khuất trong hình ảnh của con quỷ dữ, thằng đầu bò đã phục sinh. Và dường như giờ đây sức sống tâm hồn đã trỗi đậy trong Chí Phèo.

Có thể thấy sau khi con người lương thiện phục sinh, tính cách tâm hồn con người Chí Phèo đã tỉnh dậy lắng nghe những âm thanh bình dị mộc mạc hàng ngày mà lâu nay Chí quên lãng. Chí Phèo bỗng nhiên đã hồi tưởng về những kỉ niệm của thời êm đẹp và đã từng có lức ở trong Chí đã “Ao ước có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải, chúng lại bỏ một con lợn để làm vốn liếng, khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”….Đáng lẽ ra hắn cũng sẽ có được một cuộc sống rất đỗi bình thường như bao người khác. Nhưng không, giờ đây khi hắn tỉnh dậy hắn mới thấy hắn đã già mà vẫn còn cô độc và hơn nữa hắn vẫn đang sống bên lề cuộc đời một cách khốn nạn, hắn cảm thấy buồn, cảm thấy tủi nhục. Và hơn lúc nào hết dường như lúc này hắn mong ước được làm người, được trò truyện…

Nhưng những giây phút yêu và được yêu của cuộc sống lứa đôi Chí Phèo – Thị Nở thật ngắn ngủi nó được ví nhưu bóng bóng xà phòng vậy. Dường như hạnh phúc vừa hé mở đã khép lại. Chí Phèo và Thị Nở cũng đã đã dắt tay nhau tới ngưỡng cửa cuộc đời nhưng bị từ chối phũ phàng bởi định kiến xã hội mà bà cô Thị Nở là đại diện cho những định kiến này. Và cho đến khi tỉnh dậy và đối diện với hiện thực, Chí Phèo mới giật mình và nhận thức một cách sâu sắc hơn, rằng hắn dường như đã bị từ chối khỏi cộng đồng và không thể trở thành người lương thiện trong con mắt mọi người được nữa.

Và khi mà con người lương thiện trong Chí Phèo đã phục sinh thì hắn lại càng khao khát được làm người hơn bao giờ hết. Nhưng tưởng như những khao khát vẫn chỉ là khao khát, như ánh cầu vồng vụt tắt sau cơn mưa. Đó giống như ngọn lửa nhỏ bị dập tắt khi mới vừa được nhen nhóm khát vọng làm người của hắn đã bị cự tuyệt hoàn toàn. Chí Phèo dường như lại được trở về với sự cô độc, và đau đớn, xót xa khi nhận ra mình đã không còn đường về quay trở lại được nữa “Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào để mất những hết mảnh chai trên mặt này?” Và có thể khẳng định đây chính là sự tự ý thức cao độ của Chí Phèo về bi kịch của bản thân mình. Dường như những hình ảnh những vết mảnh chai trên mặt chính là dấu vết của những năm tháng tội đồ. Và các hình ảnh này đã hằn sâu trong tâm trí của người dân làng Vũ Đại và nó như đã trở thành nỗi ám ảnh kinh hoàng đối với họ. Trong con mắt của mọi người, Chí Phèo là con quỷ dữ vì những định kiến xã hội đã cự tuyệt quyền làm người của Chí Phèo.

Hơn ai hết, Thị Nở chính là người đã như đem lại cho Chí Phèo sự đồng cảm về tình người nhân hậu, nhưng dường như cũng chính Thị Nở cũng là người đẩy Chí Phèo đến bờ vực của cái chết. Thị như đã vừa là phương tiện, là công cụ lại vừa là nạn nhân của định kiến.

Cho đến đây dường như Chí Phèo rơi vào bi kịch của sự lựa chọn giữa sự sống và nhân cách cái Và cuối cùng, Chí Phèo cũng như đã tìm đến cái chết để khẳng định nhân cách của mình Chí Phèo cầm dao đâm chết Bá Kiến – kẻ thù lớn nhất của đời mình rồi tự sát. Chí Phèo đã lựa chọn riêng cho mình một sự lựa chọn nghiệt ngã, nhưng đó là cách duy nhất để con người lương thiện trong Chí được sống, để nhân cách con người của hắn được tồn tại.

Có thể thấy chính hành động tự sát của Chí Phèo là cuộc chiến đấu mạnh mẽ nhất, dữ đội nhất và là cuộc chiến đấu cuối cùng giữa con người hiền như cục đất và con quỷ dữ thằng đầu bò. Và dường như trong cuộc quyết đấu này, Chí Phèo đã chết, nhưng những nhân cách lương thiện đã trỗi dậy và tỏa sáng và đó cũng chính là chiến thắng tất yếu của cái thiện đối với cái ác, đồng thời cũng là sự thể hiện rõ ràng nhất của tư tưởng nhân đạo và tinh thần nhân văn của ngòi bút bậc thầy của nhà văn Nam Cao.