Phân tích bài thơ Cảnh khuya của Hồ Chí Minh

Đề bài: Phân tích đoạn thơ trong bài Cảnh khuya của Hồ Chí Minh: Tiếng suối trong như tiếng hát xa…. Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà

Bài làm

Hồ Chí Minh không những là vị lãnh tụ của nhân loại mà còn là một nhà thơ đầy bản lĩnh và có lòng nhân ái. Chúng ta không thể không khâm phục Người khi đã để lại một khối lượng thơ văn khá là đồ sộ và chúng có tầm ảnh hưởng lớn. Nói đến đây, ắt hẳn chúng ta sẽ nhớ tới bài “ Cảnh khuya “, bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh khi chúng ta đang bước sang một cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp tại chiến khu Việt Bắc.

Bài thơ “ Cảnh Khuya” nói lên phong thái ung dung, lạc quan của Người khi dành cho mình những phút giây thanh thản để hòa mình cùng với thiên nhiên cảnh vật, khiến cho ta cảm thấy ngưỡng mộ tâm hồn thanh cao ấy.

Giữa khung cảnh đất trời núi rừng hoang sơ nơi đây điều đầu tiên Bác cảm nhận được đó chính là.

“Tiếng suối trong như tiếng hát xa” Đọc câu thơ ta thấy Bác thật tài tình trong lối so sánh của mình. Tiếng suối được ví von như tiếng hát, điều đặc biệt hơn nữa đó là tiếng suối này được cảm nhận bằng thính giác và lại tiếng suối trong. Có lẽ người tuy không nhìn rõ không nếm được nhưng vẫn có thể cảm nhận rõ được độ trong trẻo của dòng suối ấy.

Chắc hẳng đây chính là món quà ý nghĩa mà thiên nhiên đã ban tặng cho vùng đất hoang sơ Việt Bắc. Cách so sánh tiếng suối như tiếng hát khiến ta thấy tài tình xiết bao. Đó có thể là tiếng hát từ đâu vọng lại hoặc là một tưởng tượng của Người nhằm làm tô đậm cho cái trong trẻo của suối. Cách so sánh tài tình ấy làm cho tiếng suối không còn trở nên lắng động vô hồn nữa mà bỗng nhiên trở nên sôi động trẻ trung và khiến cho cảnh rừng im ắng trở nên có âm thanh có hồn người ở trong đó. Câu thơ làm cho ta thấy được tính nhân văn thường thấy ở trong thơ Bác,cảnh vật luôn được gắn liền với con người, và chúng không thể tách rời khỏi con người. Trong đêm khuya thanh vắn đang mải với công việc thì bỗng nhiên bác cảm nhận được âm thanh trong trẻo rồi lại ngước lên nhìn vầng trăng.

“Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”

Nhắc tới từ “lồng” chúng ta lại nghĩ tới hai vật nào đó đan xen vào nhau để tạo thành một thể thống nhất. Ở đây, ánh trăng soi vào bóng cây cổ thụ ngay trước cửa phòng Bác rồi bóng cây cổ thụ đó lại tiếp tục phủ mình lên những bông hoa. Dường như đối với Bác hình ảnh này đã tạo thành một chỉnh tổng thể thống nhất tự nhiên. Cảnh vật lúc này như đang được hòa quyện vào nhau khiến cho con người ta cảm thấy xốn xang dao động. Các sự vật đan lồng vào nhau tạo nên hai gam màu sáng tối, trắng đen giống như nhiều lớp lang, tầng bậc cao thấp lung linh, huyền ảo, hòa hợp quấn quýt. Trăng – cây cổ thụ – hoa, ba vật thể cách nhau cả ngàn trung nhưng vẫn có thể đan cài nâng đỡ nhau tạo nên một vẻ đẹp nên thơ, có hồn.

Điệp từ “lồng” được nhắc đi nhắc lại hai lần tạo nên âm hưởng ngọt ngào cho câu thơ. Câu thơ của Bác thật giàu giá trị tạo hình, nó giống như một bức tranh phong cảnh đẹp có tầng lớp. Câu thơ vẽ lên một bức tranh ba tầng với những mảng đen trắng lồng vào nhau. Có lẽ bởi vì tâm hồn Bác giàu chất thơ và có tâm hồn đồng điệu mới có thể phát hiện ra được vẻ đẹp tự nhiên như thế.

Nếu như ở hai câu thơ đầu Bác chỉ miêu tả về thiên nhiên thì tới hai câu thơ cuối ta lại thấy được hình ảnh một vị lãnh tụ đang trằn trọc không ngủ được:

“Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”

Hai câu thơ đã cho chúng ta hiểu rõ thêm về tâm hồn yêu thiên nhiên của Bác nhưng cũng chính thiên nhiên đó lại khiến cho tâm hồn đó không ngủ nổi vì nỗi lo cho đất nước càng trao dâng, khiến cho vị lãnh tụ không thể nào chợp mắt được.

Giữa vầng trăng sáng vằng vặc giữa cảnh khuya trong trẻo có một người thao thức không yên. Câu thơ “ chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà “ vang lên như một sự bừng tỉnh cho người đọc. Có lẽ thiên nhiên chính là người bạn giúp Bác khuây khỏa, bớt đi sự trăn trở hàng giờ. Từ đây, cho chúng ta thấy được Bác là một người luôn biết hài hòa giữa công việc với tình yêu thiên nhiên và khi càng yêu thiên nhiên thì trách nhiệm đối với công việc lại càng cao bởi vì ta có thể nhận thấy đằng sau hình ảnh người ung dung ngắm trăng đó là một nỗi khao khát về một đất nước thanh bình, để ngày ngày con người được sống tự do, hạnh phúc.

Bài thơ này được Bác viết trong những năm đầu của cuộc kháng chiến vô cùng khó khăn gian khổ nhưng ở trong thơ, ta vẫn bắt gặp một chủ thể trữ tình rất yêu thiên nhiên, vẫn ung dung làm việc, vẫn chan hòa cùng với ánh trăng thơ mộng của núi rừng. Người lo lắng cho đất nước, cho quê hương nhưng tâm hồn của Người vẫn dành cho thiên nhiên một niềm ưu ái riêng, không vì bận mà hờ hững, từ chối vẻ đẹp thiên nhiên ban tặng. Điều này nói lên phẩm chất lạc quan và phong thái ung dung của Bác. Bài thơ còn thể hiện tâm hồn nhạy cảm, tinh tế cùng tinh thần trách nhiệm cao của vị lãng tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam.