Soạn bài: Cuộc chia tay của những con búp bê – Ngữ văn 7 tập 1

I. Về thể loại

Văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê thuộc văn bản nhật dụng. Vấn đề trọng tâm mà văn bản này đề cập đó là quyền trẻ em – một trong những nội dung cơ bản mà những văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn 7 đề cập đến.

Phương thức biểu đạt chủ yếu trong bài văn này là tự sự. Ngoài ba cuộc chia tay tạo thành ba yếu tố hạt nhân của văn bản, tác giả còn sử dụng phương thức biểu cảm qua cách kể chuyện, đồng thời, bộc lộ trực tiếp cảm xúc của nhân vật chính (cũng là người trong cuộc). Sự kết hợp khéo léo giữa hai phương thức này giúp cho văn bản có giọng điệu truyền cảm, gợi lên nỗi xót xa trong tâm hồn bạn đọc.

II. Tóm tắt

Truyện kể về hai nhân vật Thành và Thủy, vì bố mẹ chia tay nhau nên hai em mỗi người một ngả. Thủy phải theo mẹ về quê, còn Thành thì ở lại với bố. Hai anh em rất thân thiết, yêu thương, biết nhường nhịn nhau. Thủy đau đớn chia tay thầy cô, chia tay bạn bè và cuối cùng là khi chia tay anh, Thủy quyến luyến không muốn rời. Cuộc chia tay của hai con búp bê đồ chơi của Thành và Thủy chính là hình ảnh ẩn dụ, nó là sự phản chiếu bi kịch của một hiện tượng đang rất phổ biến trong xã hội hiện nay, đó là những cuộc ly hôn làm tan vỡ gia đình. Qua đó, gợi lên cho người đọc niềm cảm thương sâu sắc cho cảnh ngộ mà lẽ ra những đứa trẻ vô tội phải gánh chịu.

III. Bố cục

Văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê có thể được chia làm 3 đoạn:

• Đoạn 1: từ đầu => “hiếu thảo như vậy”: Cảnh hai anh em chia đồ chơi.
• Đoạn 2: tiếp => “trùm lên cảnh vật”: Thủy chia tay lớp học, chia tay thầy cô, bạn bè.
• Đoạn 3: còn lại: Cảnh hai anh em Thành và Thủy chia tay.

IV. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

Truyện viết về cuộc chia tay giữa hai anh em là Thành và Thủy, vì bố mẹ ly hôn, Thủy phải về quê sống với mẹ, Thành ở lại với bố. Nhân vật chính của câu chuyện chính là hai anh em Thành và Thủy.

Câu 2:

a) Câu chuyện được kể theo ngôi thứ nhất, người xưng “tôi” ở đây chính là nhân vật Thành – người chứng kiến sự việc xảy ra và cũng là người chịu nỗi bất hạnh chia ly do bố mẹ tạo nên.

Nhờ việc kể theo ngôi thứ nhất, câu chuyện sẽ trở nên chân thật và có tính thuyết phục người đọc cao hơn.

b) Tên truyện là Cuộc chia tay của những con búp bê nhưng lại có quan hệ mật thiết với nội dung của câu chuyện, đây chính là ý đồ tư tưởng của tác giả. Bởi vì những con búp bê vốn là vật vô tri vô giác, nhưng ở đây đã gợi lên nỗi đau của hai đứa trẻ ngây thơ, trong sáng. Các em hoàn toàn vô tội nhưng lại phải chịu nỗi đau chia xa.

Câu 3:

Những chi tiết trong truyện thể hiện hai anh em Thành, Thủy rất mực gần gũi, yêu thương, chia sẻ và luôn quan tâm nhau:

• Thủy mang kim ra tận sân vận động để vá áo cho anh trai
• Thành chiều nào cũng đón em đi học về, hai anh em nắm tay nhau vừa đi vừa nói chuyện
• Khi chia đồ chơi, Thành nhường hết đồ chơi cho em, nhưng Thủy thương anh nên nhường cho anh con vệ sĩ để đêm canh gác cho anh ngủ.
• Thủy căn dặn anh, khi nào áo rách thì đưa cho em vá
• Khi chia tay nhau, cả hai anh em đều bật khóc

Câu 4:

* Lời nói và hành động của Thủy khi thấy anh chia hai con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ ra hai bên mâu thuẫn ở chỗ, một mặt em giận dữ khi thấy anh chia hai con búp bê đó ra. Mặt khác, em vì thương anh nên đã bối rối sau khi “tru tréo lên”.

* Tình huống này đã gợi nhiều suy nghĩ trong lòng người đọc. Đó là sự ước mong phải chi hai anh em không phải chia cách, phải chi cha mẹ các em đừng ly dị. Và đây cũng chính là cách giải quyết hợp lý nhất cho mâu thuẫn trên.

* Kết thúc truyện, Thủy đã quyết định để lại con Em Nhỏ bên cạnh con Vệ Sĩ để chúng không bao giờ phải xa nhau. Chính chi tiết này đã gợi lên trong lòng người đọc tình cảm xót xa, niềm thương cảm trước tấm lòng vị tha, nhân hậu của một cô bé. Em biết thương anh, và em thương luôn cả những con búp bê vô tri vô giác kia. Ước gì có một phép màu nào đó cho thời gian ngừng trôi, để giúp cho hai anh em Thành – Thủy không phải chia xa.

Câu 5:

Chi tiết cuộc chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng đó chính là việc em cho biết em sẽ không được đi học nữa, Thủy về quê và phải ra chợ ngồi bán hoa quả vì nhà bà ngoại ở xa trường học. Cô và các bạn không ngờ rằng một em bé mới có mấy tuổi đầu đã phải đi bon chen kiếm sống.

Chi tiết khiến em cảm động nhất đó là cô Tâm thốt lên “Trời ạ!”, “Cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa”. Bởi vì bất kỳ ai khi chứng kiến cảnh tượng đó, chứng kiến hoàn cảnh của Thủy cũng đều có những phản ứng như cô giáo.

Câu 6:

Khi dắt Thủy ra khỏi trường, tâm trạng của Thành lại “kinh ngạc thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”. Bởi vì, Thành vừa được chứng kiến cuộc chia ly đầy nước mắt của Thủy với cô giáo và các bạn, giờ đây, mọi thứ đối với Thành dường như đã tan vỡ, đã hoàn toàn tuyệt vọng. Cho nên, em cảm thấy kinh ngạc khi thấy mọi thứ xung quanh mình vẫn diễn ra bình thường, nắng vẫn đẹp. Chính những khung cảnh này, chính sự bình thường của cảnh vật càng giúp tăng thêm nỗi bơ vơ, lạc lõng của nhân vật.

Câu 7:

Qua câu chuyện này, theo em, tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người thông điệp: tình cảm gia đình là thứ tình cảm vô cùng thiêng liêng và quý báu. Chính vì thế, người lớn hãy cố gắng bảo vệ, gìn giữ gia đình mình, không nên vì bất cứ lý do gì mà làm tan vỡ hạnh phúc gia đình, vì điều này cũng đồng nghĩa với việc đang dần hủy hoại tương lai của những đứa trẻ ngây thơ, vô tội.