Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong Hai đứa trẻ của Thạch Lam

Đề bài: Cảm nhận bức tranh thiên nhiên và con người trong Hai đứa trẻ của Thạch Lam

Bài làm: 

Thạch Lam tuy chỉ sáng tác trong khoảng sáu năm và mất sớm khi mới 32 tuổi nhưng ông đã có những đóng góp tích cực cho nền văn xuôi Việt Nam trên đường hiện đại hóa, đặc biệt là ở thể loại truyện ngắn.

Nói đến những truyện ngắn đặc sắc của ông, ta không thể không nhắc đến tác phẩm Hai đứa trẻ với nội dung chính là tấm lòng “êm mát và sâu kín” của Thạch lam đối với con người và quê hương. Ở đây, nhà văn vừa thể hiện niềm xót thương, lo lắng  cho những kiếp người nghèo khổ, lam lũ, quẩn quanh trong xã hội cũ mà cụ thể là phố huyện tù túng vừa bộc lộ tình cảm gắn bó sâu sắc với quê hương đất nước.

Hai đứa trẻ có những nét vô cùng tiêu biểu cho truyện ngắn mang phong cách Thạch lam: có chuyện mờ ảo, có mà dường như không có, yếu tố lãng mạn xen kẽ yếu tố hiện thực, cấu tứ tựa hồ như một bài thơ… tất cả chúng đều thể hiện một tâm trạng bâng khuâng, mơ hồ của hai nhân vật chính là chị em Liên và an khắc khoải trong khác thời khắc của ngày tàn. Hai chị em cùng với những người dân phố huyện ngóng trông, chờ đợi chuyến tàu đêm đi qua với không khí tẻ nhạt của phố huyện nghèo nàng vào một buổi tối mùa hè yên ả.

Trước hết, có lẽ ấn tượng mạnh mẽ nhất đối với những người đọc chúng ta là hình ảnh về cuộc sống tàn tạ, tù túng của những kiếp người lam lũ, quẩn quanh sống không ánh sáng, không tương lai trong phố huyện nghèo nàn.

Câu chuyện mở đầu bằng những âm thanh và hình ảnh báo hiệu cho một ngày mùa hè tàn: “ Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ; từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều, phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn.” Cái rực rỡ, cái huy hoàng nhất của một ngày đã đi qua, buổi chiều ta đang đến. Giờ phút này, chợ cũng đã tàn canh, cái đông vui tấp nập đã lùi dần và thế chỗ vào đó là sự trống vắng, hiu quạnh. “ Chợ họp giữa phố đã vãn từ lâu, người về hết và tiếng ồn ào cũng mất, chỉ còn lại mấy đứa trẻ con nhà nghèo cuối long khom nhập nhanh bất cứ thứ gì có thể dùng được của những người bán hàng để lại. Tất cả đều gợi lên cái buồn của buổi chiều quê.” Để có thể đánh giá một miền quê, ta có thể dễ dàng đánh giá thông qua việc hoạt động của khu chợ ở nơi đó. Nếu chợ sầm uất, buôn bán đông vui, tấp nập thì chắc chắn rằng miền quê đó sẽ trù phú và giàu có. Và đáng tiếc rằng, miền quê nơi chị em Liên sinh sống lại nằm ở trong trường hợp ngược lại. Đó là một miền quê nghèo, tẻ nhạt và buồn thê thảm.

Bên cạnh cảnh ngày tàn là những kiếp người tàn sinh sống nơi phố huyện. Hàng nước của chị Tí vắng khách nhưng chiều nào chị cũng dọn từ chập tối cho đến đêm khuya. Chẳng kiếm được là bao nhiêu nhưng chị vẫn cần mẫn, chăm chỉ dọn hàng. Bác Xẩm ngồi trên manh chiếu với cái thau sắt để trước mặt, góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu bần bật trong yên lặng và để cho thằng con bò ra đất… nhặt những thứ rác bẩn vùi trong cát ở bên đường.

Bà cụ Thi điên thì nghiện rượu, có tiếng cười khanh khách, ghê sợ sau khi uống một hơi cạn hết cút rượu ty, “ Cụ đi lần vào bóng tối.” Chị em Liên phải thức để trông cửa hàng tạp hóa nhỏ xíu, dọn về khi cả nhà từ Hà Nội bỏ về quê vì cha Liên mất việc. Cửa hàng tạp hóa bán không được bao nhiêu, nhưng cũng có đồng ra, đồng vào giúp chị em Liên đầy đủ hơn những đứa trẻ lang thang trong khu phố. Cảnh Liên xếp hàng vào hòm, cách hai chị em tính toán, niềm tiếc nuối về cái thời còn ở Hà Nội sa săm và sáng rực của Liên khiến cho người đọc cảm thấy xót xa. Họ xót xa cho sự bất hạnh mà hai chị em phải gánh chịu, họ xót xa cho tuổi thơ không có được niềm vui vốn phải có, họ xót xa cho những cảnh người chẳng có tương lai, chẳng biết đến ngày mai ở nơi phố huyện.

Khi trời tối hẳn, cả phố huyện dường như thu gọn vào ngọn đèn của chị Tý. Ngoài ngọn đèn này ra, thứ bóng tối nhận lại đời thôn quê đã làm chủ tất cả, làm chủ mọi ngõ ngách, mọi không gian. Không phải ngẫu nhiên mà nhà văn nhắc đi nhắc lại rất nhiều lần chi tiết ngọn đèn của chị Tý. Kết thúc tác phẩm hình ảnh ấy gây ấn tượng dây rứt và đi vào giấc ngủ của chị em Liên. Phải chăng đây là hình ảnh biểu tượng cho những kiếp người nghèo khổ, lam lũ, sống vật vờ leo lét trong màn đêm của xã hội cũ?

Nhịp sống của phố huyện ngày ngày cứ lập đi, lập lại một cách đơn giản, vô vị đến vậy.

Như vậy, chừng ấy những người trong bóng tối ngày này qua ngày khác luôn sống kiếp sống quẩn quanh, tù túng với cái ao đời bằng phẳng. Hình ảnh của những con người này khiến ta chợt nhớ đến một câu thơ trong bài thơ Quẩn quanh của Huy Cận:

Quanh quẩn mãi với vài ba dáng điệu,

Tới hay lui cũng chừng ấy mặt người.

Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười

Môi nhắc lại chỉ có ngần ấy chuyện…

Tuy thế, họ vẫn luôn có một hy vọng trong mơ hồ: đó là mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ của họ. Chính sự mong đợi mơ hồ này đã càng tô đậm thêm tình cảnh tội nghiệp của những kiếp người quẩn quanh. Họ sống nhưng chẳng biết đến ngày mai, chẳng biết đến tương lai và số phận của mình. Thạch Lam đã thể hiện một niềm xót thương da diết, kín đáo ngay trong cách xây dựng hình ảnh, con người và nhân vật của mình.

Những con người trong phố huyện luôn luôn mong chờ khoảnh khắc mà đoàn tàu đi qua. Đó có lẽ là lẽ sống cuối cùng trong cuộc đời của họ. Có đoàn tàu đi qua, là có thêm chút hy vọng về một thế giới khác, tươi sáng hơn, hạnh phúc hơn. Đoàn tàu đã thắp lên cho họ hy vọng nhỏ bé về một điều gì đó tốt đẹp sắp tới. Tuy nhiên, đoàn tàu đêm nay đi qua lại không mang lại những gì mà người dân phố huyện mong muốn. Nó chỉ rầm rộ lên chốc lát rồi lại chìm sâu vào trong bóng đêm yên tĩnh đến lạnh lùng. Phố huyện lại trở về là phố huyện thường ngày. Hình ảnh ngọn đèn leo lét của chị Tý lại chập chờn trong tâm trạng của Liên trước khi đi hẳn vào giấc ngủ.

Ta có thể gọi chung chuyện của Thạch Lam là truyện ngắn trữ tình. Hát với phần nhiều các truyện ngắn ở thời kỳ này với lối viết lôi cuốn người đọc bởi có chuyện hấp dẫn, tình tiết đi mới lạ thì chuyện của ông lại khiến cho người đọc xúc động bởi chất trữ tình. Mỗi chuyện thường có cấu tứ xung quanh một tâm trạng, một suy tưởng nào đó hết sức dịu dàng của nhân vật. Hai đứa trẻ chính là một những trong những chuyện tiêu biểu của Thạch Lam viết theo phong cách đó.